De zoektocht naar balans van een mantelzorger

Zorg voor je naaste is als een warme mantel. Voor je (groot)ouders, broer, zus of een vriend, gewoon omdat je van ze houdt. Maar eenvoudig is het niet. Jolanda van Dam (IV-fdsiv) heeft een drukke baan en zorgt daarbij veel voor haar vader.

Door Karst Overwijk

“Al een aantal jaren zorg ik samen met mijn twee broers voor mijn ouders. Eerst nog voor allebei, maar helaas is mijn moeder begin dit jaar overleden. Mijn vader is 88 jaar. Hij woont in Delft in een eengezinswoning en moet traplopen om naar de badkamer en slaapkamer te komen. Ik ben in dat huis samen met mijn broers opgegroeid. Mijn vader woont nog ‘zelfstandig’, maar is bijzonder slecht ter been en ondertussen ook heel erg vergeetachtig. Mijn moeder was slecht ter been en dementerend. Na haar overlijden heeft mijn vader nog een ooginfarct gehad waardoor hij aan één oog blind werd - terwijl hij met het andere oog ook slechts 50% zag. In de tijd dat hij medicijnen kreeg, mocht hij niet autorijden, maar dat was ook eigenlijk al niet meer verantwoord. Nu rijden wij hem. Dat vindt hij wel best en wij ook.

Zes dagen per week

Dagelijks komt de thuiszorg hem wassen en aankleden, en aan het eind van de dag steunkousen uittrekken. Eén keer per week heeft hij slechts twee uurtjes hulp bij het huishouden. Hij gaat drie keer per week naar de dagbesteding. Daar krijgt hij eten en drinken en heeft hij aanspraak. Zelf koken kan hij niet meer, dus zorgen wij voor een voorraadje magnetronmaaltijden in de diepvries. Tafeltje-dekje is teveel verandering voor hem. Daarnaast wordt hij zes dagen per week door mij en mijn broers bezocht en geholpen. Ik zorg voornamelijk in het weekend voor mijn vader, soms al vanaf vrijdagavond. Op zaterdag doe ik zijn boodschappen, de was en de tuin. We koken vaak samen en hij gaat ook mee boodschappen doen. Dit duurt heel lang omdat hij niet vooruit te branden is. Maar ja, het is een uitje voor hem. Tijdens het eten praten we gezellig bij en daarna maken we samen cryptogrammen. Dat is ook een deel van mantelzorg: gezelligheid. Als je niet bij iemand langs gaat, gaat iemand zitten verpieteren.

“Mijn broers en ik zijn alledrie tegen onze grenzen aangelopen met de mantelzorg. Als je voor jezelf geen grenzen hebt bepaald, dan loop je constant rond met het gevoel dat het niet genoeg is.”

Andere relatie

Mantelzorg heeft niet alleen een praktische, maar ook een emotionele kant. De mantelzorger moet zijn verhaal kwijt kunnen, want door het mantelzorgen is de relatie tot mijn vader veranderd. Ik blijf natuurlijk kind en hij de ouder, maar hij heeft nu wel de zorgbehoefte van een kind. Die kan ik hem gelukkig geven, alsof ik een soort ouder ben.

Weinig inspraak

We hebben mijn vader kortgeleden ervan weten te overtuigen dat we actie moeten ondernemen. Als we dat nu niet doen, komt hij misschien noodgedwongen in Zoetermeer of Den Haag terecht. Dan kan hij de contacten die hij in Delft heeft, niet meer voortzetten. Dat mijn broers en ik balanceren op het randje - meer zorg kunnen we niet geven - maakte op hem minder indruk dan de gedachte dat hij Delft zou moeten verlaten.

Overigens heb je niet zo veel te willen als bejaarde. Er bestaat helaas geen loket waar je voor je bejaarde ouder een plekje kunt regelen in een bejaardentehuis. Zonder indicatie van het CIZ kom je sowieso niet in een bejaardentehuis. En als je dan al iemand hebt die de indicatie stelt, wordt er eerst weerlegd dat er helemaal geen zorgprobleem is, maar een woonprobleem. En dat dat met een traplift en maaltijden via tafeltje-dekje wel kan worden opgelost. Dat er drie kinderen zes dagen per week zorg verlenen en op hun tandvlees lopen, telt blijkbaar minder zwaar. Gelukkig kan de huisarts een verklaring afgeven over de fysieke toestand van mijn vader en hopen we binnenkort mijn vader toch op de wachtlijst te kunnen zetten.

Grenzen

Ik heb een burn-out gehad. Dat had voor een groot deel hier mee te maken. Eén van je ouders belandt in het ziekenhuis, komt weer thuis en heeft wat extra aandacht nodig. Die situatie herstelt zich weer, maar op een gegeven moment kom je terecht in opvolgende gebeurtenissen. Je gaat steeds meer bijspringen en het duurt even voor je dat door hebt. Het moest echt tot me doordringen dat het niet meer tijdelijk is, en ook dat het alleen maar meer zou worden. Ik ging altijd op vrijdagavond uit mijn werk bij mijn ouders langs, voor de gezelligheid. Op een gegeven moment werd dat een moment om de was te doen. En toen mijn moeder begon te dementeren en de thuiszorg nog geregeld moest worden, bleef ik elke week slapen om haar te wassen. Dat liep fout. Je bouwt het op, het is nooit genoeg. Mijn broers en ik zijn alledrie tegen onze grenzen aangelopen met de mantelzorg. Als je voor jezelf geen grenzen hebt bepaald, dan loop je constant rond met het gevoel dat het niet genoeg is. Dat je tekort schiet. Bij mantelzorg moet je jezelf psychisch ontlasten. Dat tekortschieten moet je loslaten: je doet wat je kunt.

Zorgverlof

We doen de zorg met z’n drieën waarbij mijn ene broer die zelf in de zorg werkt, echt niet op een andere dag kan dan de maandag. Mijn andere broer zit vaak in het buitenland. Vroeg of laat zal ik hun doordeweekse zorgdag moeten overnemen. Ik heb nog geen beroep gedaan op de mogelijkheden voor mantelzorgers die in de nieuwe cao van MN zijn opgenomen. Maar de mogelijkheid voor kort of langdurig zorgverlof ga ik zeker binnenkort onderzoeken. Ik wil dan niet alle tijd die ervoor staat in één keer opnemen, maar het incidenteel gebruiken als mijn broers onverhoopt niet kunnen.”

Meer aandacht voor mantelzorg

Paul Gillon en Marjolein Koopmans zijn mantelzorgambassadeurs binnen MN. “Wij zijn het aanspreekpunt voor collega’s die mantelzorger zijn en advies willen over hoe ze werk en privé kunnen combineren. We bespreken thema’s over mantelzorg met Marieke Bouwman (HR). Zij is verantwoordelijk voor vitaliteit en verzuim. Op MN Plaza vind je informatie over de ondersteuning voor mantelzorgers die MN biedt. Bovendien willen we ook zeker een luisterend oor zijn! Om elkaars ervaringen als mantelzorger te kunnen delen, houden we af en toe bijeenkomsten voor collega’s. Het is goed dat MN mantelzorg in de cao meer aandacht heeft gegeven. Wij kunnen als mantelzorgambassadeurs collega’s beter informeren over de mogelijkheden. Eind vorig jaar heeft MN ook de landelijke Erkenning mantelzorgvriendelijke werkgever ontvangen. De Erkenning is geen certificaat of keurmerk, maar een blijk van waardering en bevestiging dat de organisatie aandacht heeft voor het combineren van werk en mantelzorg.”

Ondersteuning van MN

  • Je kunt afspraken maken met je leidinggevende over thuiswerken, flexibele inzet of tijdelijke aanpassing van je uren.
  • Via CZ, de collectieve zorgverzekeraar van MN, kun je 14 dagen vervangende mantelzorg krijgen. Een vergoeding voor een instructie of training voor mantelzorg is ook mogelijk. Meer weten? Neem contact op met het CZ zorgteam via 013-5949110.
  • MN biedt zorgverlofmogelijkheden voor mantelzorg. De mantelzorgambassadeurs vertellen je er graag meer over: Paul Gillon (60227) Marjolein Koopmans (60292)

Tips

  • Via de Mantelzorglijn (030-7606055) of mantelzorglijn@mantelzorg.nl kun je als mantelzorger vragen stellen of ondersteuning vragen. Bijvoorbeeld over waar je bij jou in de buurt terecht kunt. Kijk ook eens op mantelzorg.nl.
  • De mantelzorgpagina op MN Plaza geeft je veel informatie over de ondersteuning die MN biedt. Je vindt hier ook de Wegwijzer Mantelzorg en Zorgwetten sinds 2015 in eenvoudig Nederlands.